Tijd voor wat geestelijke verdieping

Ja. Denise, Mark en de kids zijn naar het Bali Art Festival, Elise ligt met haar vrienden in het zwembad, Steffie doet boodschappen - dus kan ik me even storten op het volgende.

Afgelopen zondag stond er een artikel in de Jakarta Post van de hand van Anak Agung Gde Agung, een aan Harvard en Leiden afgestudeerde Balinees die o.a. minister van Sociale Zaken is geweest tijdens het presidentschap van Abdurrahman Wahid ("Gus Dur").

En dat artikel geeft zoveel inzicht in de Balinese wijze van naar de wereld (welke wereld?) kijken dat ik dacht: kom, ik vertaal het en zet het op het blog. Zware kost misschien, maar dat moet ook maar eens kunnen. Toch? Komt-ie. Gde, the floor is yours.

..........

Terwijl de wereld door een diepe economische crisis gaat met veel en zwaar menselijk lijden, is er een grotere bereidheid om alternatieven te verwelkomen – of tenminste aanvullingen op de individualistische en over-consumptieve Westerse levensstijl.

Mensen vragen zich af wat voor systeem het mogelijk maakt dat één individu miljoenen mensen oplicht voor het onvoorstelbare bedrag van 65 miljard US dollar?

Wat voor soort ethiek maakt het mogelijk dat zakenmagnaten hun organisaties bankroet laten gaan –en de wereld daarbij– en toch nog monumentale gouden handdrukken krijgen?

Wat voor soort mensen ontbost complete regio’s met alle negatieve consequenties voor ons ecosysteem? En hoe kunnen deze praktijken nog steeds legaal zijn?

Als deze vragen, in eerste instantie gesteld door diegenen die hun huis, spaargeld, pensioenen en verstand zijn kwijtgeraakt, worden steeds luider en luider en monden uit in een roep om veranderingen in gedrag, ethiek en levensstijl in het onverzadigbare materialisme van het Westen dat recentelijk zoveel ellende heeft gebracht.

Het lijkt daarom toepasselijk om hier de oeroude Balinese kosmologie van Tri Hita Karana te introduceren.

Tri Hita Karana als het fundamentele Balinese principe voorziet in een begrijpelijke set van universele waarden en gebruiken die erop zijn gericht om voorspoed, vrede en geluk te bereiken door harmonische verstandhouding van mensen met de wereld om hen heen – dat wil zeggen: met andere mensen (pawongan), met de natuur (palemahan) en met spirituele metgezellen, de geestenwereld (parahyangan).

Ieder van deze drie “werelden” bevat specifieke kennis, inzichten en gebruiken die leidend zijn voor wie harmonie en balans wil bereiken binnen en tussen deze werelden.

Ten eerste pawongan: de omgang met mensen.

Om dit aspect kracht bij te zetten hanteert Tri Hita Karana het principe van daden en vergelding, karma pala: wat je zaait, zul je oogsten. Of, vriendelijker gezegd: wie goed doet, goed ontmoet.

Een andere doctrine is tat twam asi, ruw vertaald: “ik ben jou en jij bent mij”. Deze doctrine leert anderen te behandelen zoals je zelf door anderen behandeld wilt worden.

En dat wordt dan weer gevolgd door tri kaya parisuda, het dictum dat de nadruk legt op de noodzaak om consistentie te hebben tussen bedoelingen, woorden en daden.

En tenslotte is er nog desa kala patra, dat wijst op de noodzaak om je te kunnen aanpassen en flexibel te zijn als je de uitdagingen van het moment tegemoet treedt.

Dan palemahan: de omgang met de natuur.

In relatie tot de natuur leert Tri Hita Karana dat mensen en natuur door dezelfde wet (rta) worden bestuurd. Mensen als microkosmos (bhuwana alit) zijn van exact dezelfde elementen gemaakt als de natuur en het universum, de macrokosmos (bhuwana agung). Deze elementen zijn vuur, water, aarde, wind en ruimte die tezamen de panca maha butha worden genoemd.

Daarom staan mensen op gelijke voet met hun omgeving en moeten ze deze als zodanig respecteren. Mensen kunnen de natuur niet misbruiken en de natuur moet haar mensen beschermen.

Deze filosofie staat in scherp contract met de joods/christelijke/islamitische leer die de mens als het centrum van het universum positioneert, hetgeen geleid heeft tot de hegemonie van de mensheid ten koste van de natuur.

Tenslotte parahyangan, de geestelijke wereld.

Mensen wordt geleerd dat zij en de rest van het universum hun bestaan danken aan de Almachtige. Daarom moeten mensen gedurende hun gehele leven daar dankbaarheid voor betonen door continue religieuze rituelen, offers en blijken van devotie (bhakti) die zich manifesteren als dagelijkse goede daden.

Zonder uitzondering is iedereen onderworpen aan deze wet (rna) en enkel door deze goede daden kunnen mensen balans en harmonie bereiken en vervolgens duurzaam geluk: moksa.

Terwijl Tri Hita Karana mensen in het centrum van dit evenwicht zet met de natuur en spirituele metgezellen en daarmee als de oorzaak van alle balans en onbalans, worden ze wel geleid door een aantal strikte kosmologische, religieuze en sociale richtlijnen.

Dat leidt ertoe dat iemand in zijn of haar handelen rekening houdt met de drie werelden, om zo een “heilige balans” te houden van onderlinge verbondenheid, wederkerigheid en harmonie. Dat bewaart gelijkheid tussen mensen en andere elementen van de maatschappij en het universum – synoniem met zelfbeheersing en behoud, wat tot een meer zorgzame en gelukkige samenleving leidt.

Hoewel Tri Hita Karana een oud Balinees kosmologisch concept is, zijn de inherente eigenschappen ervan al duidelijk aanwezig in vele beschavingen door de eeuwen heen.

Zoals al gedocumenteerd is door eminente geleerden hebben mensen over de gehele wereld sinds onheugelijke tijden het universum – en de rol van mensen daarin – gezien als bestaand uit de zelfde drie “werelden” als die van Tri Hita Karana.

Het is ook welbekend dat de meeste oude religies als Hindoeïsme, Boeddhisme, Shintoïsme, Confucianisme en Taoïsme ieder op hun eigen wijze het zelfde respect voor de natuur onderwijzen: mensen, hoewel ze een centrale rol spelen, zijn in feite niet meer dan gelijkwaardige deelnemers tezamen met planten, dieren en niet-levende zaken in één organisch en universeel systeem.

Als zodanig is de leer van Tri Hita karana niet wezensvreemd en kan universeel worden toegepast. Wat nodig kan zijn is enkel de concepten ervan in een moderner jasje te gieten. Dat is zeker de moeite waard, waar het de mensheid een levenswijze kan brengen die meer in balans is, meer harmonieus en meer zorgzaam – en waarmee mega-problemen als global warming en acute wereldwijde economische crises kunnen worden vermeden of ten minste geminimaliseerd.

...........

Tot zover Anak Agung Gde Agung.

Mooi verteld, maar doen die Balinezen dat dan ook?

Ja en nee.

Nee, omdat de verleidingen van de Westerse consumptiemaatschappij ook hier doordringen - mensen willen ook allemaal een eigen scooter en de bemo's worden zo langzaam uit het straatbeeld verdreven. In plaats daarvan: files en torenhoge persoonlijke schulden, want hoe wil je een scooter betalen die meer kost dan een jaarloon waar je toch al niet van kan rondkomen?

Ja, bijvoorbeeld omdat men het toerisme aan banden aan het leggen is - de gouverneur, Pastika, heeft vastgesteld dat de wildgroei daarin ten koste gaat van de Balinese natuur (palemahan) en cultuur (parahyangan): het evenwicht is verstoord en moet worden hersteld. Twee nieuwe grote hotels in Kuta zullen worden gesloopt nog voor ze één dag open zijn geweest; illegale commerciële villa's en guesthouses worden gesloten.

En in dat opzicht komt die wereldwijde crisis voor Bali misschien wel mooi op tijd: dan kan het eiland nog worden gered van de Ibizaïsering die vooral rond Kuta, Legian, Kerobokan, Seminyak, Canggu, Umalas, Bukit - de zuidwestkant van het eiland dus, om zich heen grijpt maar waar je ook de invloeden op Lovina, Ubud en Sanur van ziet.