Tijd voor een rondje emancipatie.

Wat nou Aletta Jacobs? Nee, het is vandaag 21 april, de Dag van de Vrouw in Indonesië want de geboortedag van Raden Ajoe Kartini, (Jepara, 21 april 1879 - Rembang, september 1904). En ik dacht: eens even kijken wie die Kartini nou eigenlijk was en ik ben behoorlijk onder de indruk....de onderstaande tekst over haar komt overigens grotendeels uit Wikipedia. En wat de bijgaande fotootjes betekenen, lees je op het eind.

Kartini werd geboren in een aristocratische Javaanse familie. Haar vader, Raden Mas Sosroningrat was regent van Jepara, een stadje in centraal Java noordwestelijk van Semarang. Haar moeder was zijn eerste vrouw, maar niet de belangrijkste: in deze tijd was polygamie een normaal gebruik onder de aristocratie. Kartini maakte daarom uit de eerste hand kennis met de conflicten en het lijden die van polygamie het gevolg kunnen zijn.

Ze werd geboren in een tijd dat vrouwen weinig of geen onderwijs ontvingen. Kartini mocht de (Nederlandse) lagere school bezoeken tot ze 12 jaar oud was. Ze leerde onder andere goed Nederlands spreken, iets wat voor Javaanse vrouwen in die tijd heel ongebruikelijk was. Na haar 12e jaar werd zij thuis afgezonderd, een normale praktijk om jonge meisjes op hun huwelijk voor te bereiden. Het was een vorm van opsluiting: de meisjes was het niet toegestaan om alleen uit te gaan tot zij gehuwd waren en het gezag over hen werd overgedragen aan hun echtgenoten. (Voor mij interessant, want met Elise gaan we uiteraard hetzelfde doen.) De vader van Kartini gaf haar overigens wel wat privileges in deze tijd, zoals borduurlessen en het bezoeken van speciale gebeurtenissen. Voor Elise denken wij aan drumlessen en eens in de maand mee op zondagmorgen naar Batujimbar.

Doordat Kartini Nederlands kon spreken, kon ze thuis verder leren uit Nederlandse boeken (Nederlands was destijds voor geletterde Indonesiërs de enige toegangspoort tot de Westerse cultuur) en corresponderen met Nederlandse penvriendinnen. Eén van hen, een meisje met de naam Rosa Abendanon, was een fel verdedigster van Kartini en zorgde ervoor dat haar prachtige en soms in-trieste brieven, die haar meningen bevatten tegen de oneerlijke behandeling van vrouwen, werden gepubliceerd in Nederland.

De ouders van Kartini huwden haar uit aan de burgemeester van Rembang die al drie vrouwen had. Dit was tegen de wil van Kartini maar zij stemde uiteindelijk toe om haar ziekelijke vader te kalmeren. Haar echtgenoot bleek gelukkig vrij liberaal, voor die tijd dan.

Op 13 september 1904 beviel Kartini van een zoon, maar overleed enige dagen later op de leeftijd van 25 jaar. Niet ongebruikelijk in die tijd, bevallen was een riskante gebeurtenis: Eduard Douwes Dekker verloor bijvoorbeeld drie vrouwen in het kraambed.

De correspondentie van Kartini met Rosa Abendanon en enkele andere Nederlandse vrienden werd gepubliceerd in het boek "Door Duisternis tot Licht" (Habis gelap terbitlah terang), dat heel inspirerend heeft gewerkt op de Indonesische intelligentsia en vrouwenbeweging. Zij verkondigde het standpunt dat geestelijke ontwikkeling een fundamenteel recht is, ook voor vrouwen. Zij had waardering voor de positieve kanten van de Europese cultuur, ook al had zij kritiek op het eigenzuchtige materialisme waardoor een groot deel van de koloniale heersersklasse werd gekenmerkt. De brieven bevinden zich op het KITLV te Leiden.

Tot zover het veel te korte leven van Kartini en haar nalatenschap. Bij Londoh is er een uitgebreider stuk over haar te lezen, en ook over het ter harer nagedachtenis opgerichte Kartinifonds waarmee particuliere scholen voor meisjes mogelijk werden gemaakt.

Vandaag is het dus Hari Kartini, een dag waarop veel vrouwen en meisjes (en jongens!) hier ter nagedachtenis aan haar zich traditioneel en dus heel mooi kleden – en daar wordt dan de fraaiste Kartini uit gekozen.  Zoiets als de Elvis-verkiezingen in las Vegas, maar dan veel mooier. Vind ik dan. Oordeel zelf maar op basis van de foto's in deze tekst.

Dat een dergelijke "modeshow" (in ieder geval in mijn ogen) weinig met het indrukwekkende gedachtengoed van Kartini te maken heeft, is wel helder maar ook dat is weer zo typisch voor hier: precies het omgekeerde te zien krijgen van dat, wat je in Nederland zou verwachten. Het is in ieder geval weer eens wat anders dan lesbische tuinbroeken met harige oksels die scanderen dat mannen de bron zijn van alle kwaad op de wereld.

Lees die brieven, of in ieder geval de allereerste, zo mooi...